จากบทเรียนความวุ่นวายในการรายงานผลคะแนนการเลือกตั้งเมื่อปี 2562 มาจนถึงการเปลี่ยนแปลงระบบใหม่ และความผิดพลาดในการจัด #เลือกตั้งล่วงหน้า ในปี 2566 ทำให้ประชาชนไม่มีทางเลือกมากนัก นอกจากต้องจัดตั้งระบบอาสาสมัครเพื่อจับตาการเลือกตั้ง การนับคะแนนและการรายงานผลคะแนน คู่ขนานไปกับการทำงานของ กกต. เพื่อปกป้องทุกคะแนนเสียงให้ถูกนับอย่างถูกต้อง ในวันที่ 14 พฤษภาคม 2566
สำหรับประชาชนที่สนใจเข้าร่วมเป็นอาสาจับตาการเลือกตั้ง สามารถเลือกสมัครเป็นอาสาสมัครเพื่อจับตาการเลือกตั้งในปี 2566 ได้สามระดับ แต่ละคนสามารถเลือกทำได้ทุกระดับ โดยสามารถสมัครเพื่อทำไปพร้อมๆ กันทุกระดับก็ได้ หรือจะเลือกทำตามที่ถนัดก็ได้ ดังนี้
.
1. อาสาสมัครจับตาการเลือกตั้งแบบ “เต็มวัน”
กิจกรรมนี้ริเริ่มโดยองค์กรสังเกตการณ์ภาคประชาชนหรือ We Watch โดยต้องการรับสมัครอาสาสมัครเพื่อสังเกตการณ์การจัดการเลือกตั้งในวันที่ 14 พฤษภาคม 2566 แบบ “เต็มวัน” ตั้งแต่เริ่มก่อนเปิดหน่วยตอนเช้า ระหว่างการลงคะแนนของประชาชน จนกระทั่งปิดหน่วยและนับคะแนน
ระหว่างการเปิดหน่วยก็ต้องสังเกตว่า เจ้าหน้าที่ กปน. เปิดหน่วยตรงเวลาหรือไม่ ติดเอกสารแจ้งข้อมูลแก่ประชาชนครบหรือไม่ จัดสถานที่ให้การลงคะแนนเป็นความลับหรือไม่ ฯลฯ ระหว่างการลงคะแนนของประชาชนก็ต้องสังเกตว่า เจ้าหน้าที่ กปน. ตรวจสอบผู้มีสิทธิเลือกตั้งถูกต้องหรือไม่ มีบุคคลที่ไม่เกี่ยวข้องเข้าไปแทรกแซงการทำงานของ กปน. หรือไม่ มีความผิดปกติหรือความรุนแรงเกิดขึ้นหรือไม่ และเมื่อปิดการลงคะแนนแล้ว ก็ต้องสังเกตว่า กระบวนการนับคะแนนถูกต้องหรือไม่ หีบเลือกตั้งที่เปิดมานับคะแนนถูกแทรกแซงหรือไม่ การนับคะแนนเป็นไปโดยถูกต้องหรือไม่ และถ่ายภาพกระดาษขีดคะแนนสุดท้ายไว้เพื่อยืนยันความถูกต้อง
สำหรับผู้ที่สนใจและพร้อมปฏิบัติงานเต็มวัน สมัครเป็นอาสาสมัครได้ทาง electionwatchth.org ระบบนี้ต้องสมัครล่วงหน้าด่วนๆ เพราะต้องอบรมเตรียมความพร้อมกันก่อนลงสนาม
.
2. อาสารายงานคะแนนต่อคะแนนแบบ ‘Quick Count’
กิจกรรมนี้ริเริ่มโดยสมาคมวิชาชีพด้านสื่อมวลชนหลายแห่ง ใช้ชื่อว่า The Watcher ซึ่งเล็งเห็นปัญหาว่า คะแนนที่ กกต. ส่งให้สื่อมวลชนอาจมีความล่าช้าหรือไม่ถูกต้อง และกว่าที่ กกต. จะเริ่มส่งคะแนนให้ก็เป็นเวลา 18.30 น. เป็นต้นไป จึงต้องการคะแนนแบบเรียลไทม์ที่เชื่อถือได้ มารายงานผ่านสื่อโทรทัศน์ หรือสื่อออนไลน์ เพื่อส่งผลไปสู่สายตาประชาชนโดยเร็วที่สุดหลังปิดหีบเลือกตั้ง
กิจกรรมนี้ต้องการรับอาสาสมัครไปเฝ้าดูการนับคะแนนหน้าหน่วยเลือกตั้งตั้งแต่เริ่มนับคะแนน และต้องการให้อาสาสมัครรายงานคะแนนแบบ Quick Count หรือรายงานสดคะแนนต่อคะแนน เมื่อ กปน. ขานหมายเลขที่ได้รับคะแนนแต่ละหมายเลข ก็รายงานเข้าระบบแอปพลิเคชั่นที่สร้างขึ้นโดยเฉพาะทันที คะแนนที่รายงานก็จะถูกนำไปเผยแพร่บนสื่อต่างๆ ให้ประชาชนทางบ้านทราบผลกันแบบสดๆ ลุ้นไปพร้อมการขานคะแนนแต่ละหน่วย และเมื่อแต่ละหน่วยนับคะแนนเสร็จ อาสาสมัครก็มีหน้าที่ถ่ายภาพกระดาษขีดคะแนนสรุปผลสุดท้าย แล้วส่งเข้ามายังระบบส่วนกลาง
สำหรับอาสาสมัครที่ช่วยนับคะแนนแบบ Quick Count จะได้รับของที่ระลึกจากแอปพลิเคชั่น D-Vote เป็น NFT หรือเรียกง่าย ๆ ว่า Digital Coupon สำหรับใช้จ่ายซื้อสินค้าได้มูลค่า 300-500 บาท ซึ่งคนที่สมัครเป็นอาสาระบบนี้จะต้องลงทะเบียนล่วงหน้าเข้าระบบ เพื่อทำการยืนยันตัวตน และเรียนรู้วิธีการใช้งานแอปพลิเคชั่นสำหรับการรายงานคะแนนแบบ Quick Count โดยสามารถสมัครได้ทาง เว็บไซต์ที่จัดทำโดยสมาคมวิชาชีพสื่อมวลชน https://reporter.election.in.th/register…
.
3. อาสาจับตาคะแนน
กิจกรรมนี้เรียกว่า Vote62 ริเริ่มโดย Opendream, Rocket Media Lab และ iLaw โดยเริ่มชวนอาสาสมัครจับตาการนับคะแนนมาตั้งแต่ปี 2562 และทำต่อเนื่องมาในการเลือกตั้งท้องถิ่น การเลือกตั้งซ่อม จนถึงการเลือกตั้งในปี 2566 ซึ่งเชิญชวนให้ทุกคนออกจากบ้านไปดูการนับคะแนนของ กปน. ที่หน้าหน่วยเลือกตั้งในเวลา 17.00 น. เป็นต้นไป ตรวจสอบว่าการขานคะแนน การขีดคะแนน และการรวมผลคะแนนถูกต้องหรือไม่ หากพบว่าถูกต้องแล้วก็ถ่ายภาพกระดานขีดคะแนนทุกแผ่น ส่งเข้ามายังเว็บไซต์ Vote62.com และกรอกคะแนนจากภาพที่เห็นให้เป็นตัวเลขดิจิทัลเพื่อนำไปรวมผลคะแนน
ในระบบของ Vote62 จะมีระบบการประมวลผลตัวอักษรจากภาพถ่าย หรือ OCR ที่จะช่วยอ่านผลคะแนนจากภาพที่อาสาสมัครส่งมา เปรียบเทียบกับตัวเลขที่กรอกเข้ามาในระบบเพื่อป้องกันความผิดพลาดอีกชั้นหนึ่ง หากตรวจสอบแล้วว่าถูกต้อง ก็จะนำผลลัพธ์ดังกล่าวรายงานต่อสาธารณะ และเก็บรูปภาพทั้งหมดไว้บนเว็บไซต์ เพื่อการตรวจสอบกับผลคะแนนที่ กกต. ประกาศออกมาว่าถูกต้องตรงกันหรือไม่
สำหรับผู้ที่พร้อมไปจับตาการนับคะแนนหลังปิดหีบ จะสมัครล่วงหน้าก็ได้ทาง vote62.com หรือถ้าไม่สมัครก็สามารถไปปฏิบัติงานได้เองเลย สะดวกที่ไหน ใกล้ที่ไหน ไปที่นั่นได้เลย
