แถลงการณ์ฉบับนี้ จัดทำขึ้นเพื่อส่งเสริมความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการเลือกตั้ง อันเป็นองค์ประกอบสำคัญอย่างหนึ่งของสังคมประชาธิปไตย ภายใต้หลักการสำคัญที่ว่าการเลือกตั้งที่ดีนั้นต้องเสรีและเป็นธรรม ทั้งนี้ จากการรวบรวมข้อมูลของอาสาสมัครเครือข่าย We Watch ทั่วประเทศ ในระหว่างวันที่ 1 – 14 มีนาคม 2562 พบว่าหลังจากที่มีการจัดการเลือกตั้งนอกราชอาณาจักรวันแรกเมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2562 ที่ผ่านมา มีรายงานเกี่ยวกับข้อร้องเรียนความผิดพลาดหลายประการ อันเกี่ยวเนื่องกับการจัดการเลือกตั้งล่วงหน้านอกราชอาณาจักรในหลายประเทศ ดังนี้
1.กรณีความไม่พร้อมในการจัดเตรียมหน่วยและคูหาเลือกตั้งสำหรับให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่เดินทางมาใช้สิทธิด้วยตนเอง ณ หน่วยเลือกตั้งสถานเอกอัครราชทูตไทย ประจำกรุงกัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย ที่คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.)ไม่ได้ดำเนินการจัดเตรียมให้มีคูหาเพื่ออำนวยความสะดวกแก่ผู้มาใช้สิทธิไว้อย่างเพียงพอ กรณีดังกล่าวแสดงถึงการขาดการเตรียมการที่มีประสิทธิภาพของ กกต. ในการอำนวยให้ผู้ใช้สิทธิได้ใช้สิทธิเลือกตั้งของตนเอง
2.กรณีความล่าช้าและความผิดพลาดในการจัดส่งเอกสารการเลือกตั้งให้กับผู้มีสิทธิเลือกตั้งล่วงหน้า รวมถึงการจัดส่งเอกสารการเลือกตั้งคืนให้กับสถานทูตทางไปรษณีย์ โดยปรากฏข้อร้องเรียนเป็นจำนวนมาก ทั้งจากผู้มีสิทธิในประเทศจีน สหรัฐอเมริกา สวีเดน และญี่ปุ่น
3.กรณีดังกล่าวทำให้ผู้มีสิทธิขาดความเชื่อมั่นและตั้งคำถามถึงกระบวนการจัดการเลือกตั้งของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการจัดการเลือกตั้งครั้งนี้ ว่าจะสามารถจัดการต่อปัญหาและข้อร้องเรียนเหล่านี้อย่างไร เพื่อไม่ให้มีผู้ที่ต้องเสียสิทธิจากการเตรียมการเลือกตั้งที่ไม่มีประสิทธิภาพกรณีข้อผิดพลาดในการจัดพิมพ์เอกสารแนะนำผู้สมัครสำหรับผู้ใช้สิทธิเลือกตั้งล่วงหน้านอกราชอาณาจักร พบว่ามีข้อร้องเรียนเกี่ยวกับความผิดพลาดของรายละเอียดผู้สมัครคลาดเคลื่อนจากความเป็นจริงทั้งในกรณีชื่อพรรคและผู้สมัครไม่ตรงกัน วุฒิการศึกษาและอาชีพไม่ตรงกับความเป็นจริง ก่อให้เกิดความสับสนแก่ผู้ใช้สิทธิ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ใช้สิทธินอกราชอาณาจักรที่อาจมิได้รู้จักหรือคุ้นเคยกับผู้สมัครหรือพรรคการเมืองที่ลงสมัครรับเลือกตั้งในพื้นที่ ความผิดพลาดในกรณีดังกล่าวอาจส่งผลให้เกิดความเข้าใจผิดแก่ผู้ลงคะแนน จนไม่สามารถใช้สิทธิตามเจตจำนงของตนเอง
นอกจากนี้ ยังมีข้อท้วงติงของผู้ใช้สิทธิเลือกตั้งล่วงหน้านอกราชอาณาจักรที่อาจมีการลงคะแนนก่อนศาลรัฐธรรมนูญได้ตัดสินยุบพรรคไทยรักษาชาติ อันอาจทำให้บัตรเลือกตั้งล่วงหน้าบางส่วนกลายเป็นบัตรเสียโดยมิได้เป็นความผิดหรือความตั้งใจของผู้ใช้สิทธิเลือกตั้ง
จากกรณีข้างต้นนำมาซึ่งความกังวลต่อการเตรียมการของ กกต. ในการจัดการเลือกตั้งล่วงหน้าในประเทศไทย ในวันที่ 17 มีนาคม 2562 สำหรับผู้ลงทะเบียนเลือกตั้งล่วงหน้าจำนวน 2,632,935 คน ทั้งนี้ระหว่างการลงพื้นที่เก็บข้อมูล ได้มีการรายงานข้อกังวลและสิ่งผิดปกติในหลายพื้นที่ ดังนี้
1.ผู้มีสิทธิ์เลือกตั้งจำนวนมาก โดยเฉพาะเยาวชนผู้ใช้สิทธิ์ครั้งแรกและกลุ่มผู้สูงอายุยังไม่เข้าใจกติกาการเลือกตั้งแบบใหม่ เพราะการประชาสัมพันธ์และสร้างความเข้าใจต่อการเลือกตั้งโดย กกต. ทั้งในระดับประเทศและในระดับท้องถิ่นมีอยู่อย่างจำกัด ทำให้ผู้มีสิทธิจำนวนมากไม่ได้รับการชี้แจงหรือข้อมูลเกี่ยวกับกติกาและระเบียบการเลือกตั้งที่เปลี่ยนไปจากการเลือกตั้งครั้งที่ผ่านมาอย่างเพียงพอ
2.มีข้อร้องเรียนจากนักศึกษาซึ่งเป็นกลุ่มเยาวชนที่ใช้สิทธิครั้งแรกว่า บางมหาวิทยาลัยยังจัดให้มีการเรียนและสอบในช่วงระยะเวลาของการเลือกตั้งล่วงหน้า อันส่งผลให้นักศึกษาบางส่วนอาจไม่ได้รับความสะดวกหรือเสียสิทธิ์ในการเดินทางไปใช้สิทธิเลือกตั้ง
3.ความผิดพลาดในการจัดพิมพ์เอกสารแนะนำผู้ลงสมัครรับเลือกตั้ง ทำให้เกิดความสับสนแก่ผู้มีสิทธิ์เลือกตั้ง ทั้งนี้แม้ กกต. จะอ้างว่าผู้มีสิทธิสามารถรับรู้ข้อมูลที่ถูกต้องได้จากช่องทางอื่น เช่น แอพพลิเคชั่น Smart Vote หรือทางสื่อโซเชียลมีเดีย แต่ก็ยังมีผู้มีสิทธิเลือกตั้งจำนวนมากที่ยังเข้าไม่ถึงข้อมูลทางสื่อออนไลน์และอาศัยเอกสารแนะนำผู้ลงสมัครจาก กกต. ในการตัดสินใจลงคะแนน ความผิดพลาดในการจัดพิมพ์เอกสารแนะนำผู้สมัครนี้จึงอาจทำให้ผู้ใช้สิทธิเกิดความเข้าใจผิดและส่งผลให้ไม่สามารถพิจารณาเลือกผู้สมัครตามเจตจำนงของตน
4.ข้อร้องเรียนเกี่ยวกับความพยายามในการจัดเก็บบัตรประชาชนหรือสำเนาบัตรประชาชนของผู้มีสิทธิเลือกตั้งโดยพรรคการเมือง ข้อร้องเรียนเกี่ยวกับการเสนอการให้เงินของพรรคการเมือง ข้อร้องเรียนเกี่ยวกับการประชาสัมพันธ์พรรคการเมืองผ่านการสอบถามเรื่องการใช้บัตรสวัสดิการแห่งรัฐ ข้อร้องเรียนเหล่านี้ทำให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งเกิดความหวาดกลัวและกังวลว่าจะใช้สิทธิเลือกตั้งได้ตามเจตจำนงของตนเองหรือไม่
5.จากข้อร้องเรียนและการจัดการข้อร้องเรียนต่าง ๆ ของ กกต. เท่าที่ผ่านมาที่ล่าช้า ไม่ตรงจุด และขาดคำอธิบายที่ชัดเจน ส่งผลให้ประชาชนทั่วไปขาดความเชื่อมั่นและตั้งคำถามต่อการทำงานของ กกต. บรรยากาศดังกล่าวก่อให้เกิดกระแสวิพากษ์วิจารณ์ในสังคมอย่างกว้างขวางถึงประสิทธิภาพ ความเป็นกลางและความโปร่งใสของการจัดการเลือกตั้งในครั้งนี้
จากข้อกังวล ข้อร้องเรียน ความผิดพลาด และสิ่งผิดปกติที่กล่าวข้างต้น ทางเครือข่าย We Watch มีความกังวลอย่างยิ่งว่าการเลือกตั้งในครั้งนี้จะไม่สามารถสะท้อนเจตจำนงของประชาชนผู้ใช้สิทธิได้อย่างแท้จริง และอาจทำให้เกิดบัตรเสียไปจนถึงการเข้าไม่ถึงสิทธิการเลือกตั้งของคนจำนวนมาก
เครือข่าย We Watch จึงขอเรียกร้องให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย รวมถึง กกต. ได้พิจารณาถึงการเตรียมการสำหรับการเลือกตั้งล่วงหน้าในประเทศไทย ที่กำลังจะเกิดขึ้นในวันที่ 17 มีนาคม 2562 นี้ รวมไปถึงวันเลือกตั้งที่ 24 มีนาคม 2562 ดังนี้
1.กกต. ต้องเร่งประชาสัมพันธ์และให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกติกาและระเบียบการเลือกตั้งครั้งนี้แก่ผู้มีสิทธิเลือกตั้งโดยกว้างขวางและเร่งด่วนที่สุด
2.กกต. ต้องจัดเตรียมการอำนวยความสะดวกให้แก่ผู้มีสิทธิได้เข้าถึงและใช้สิทธิเลือกตั้งของตนได้ เช่น การออกประกาศแจ้งแก่มหาวิทยาลัยต่าง ๆ ให้งดกิจกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับการเรียนการสอนในวันที่มีการเลือกตั้งล่วงหน้า รวมถึงช่วงวันที่ 23-24 มีนาคม 2562 เพื่อให้ผู้ใช้สิทธิสามารถเดินทางกลับไปยังภูมิลำเนาของตนเองได้ทันเวลา
3.กกต. ต้องเร่งตรวจสอบและแสวงหาวิธีการในการแก้ไขเอกสารที่เกี่ยวข้องกับการเลือกตั้งให้แล้วเสร็จก่อนการเลือกตั้งล่วงหน้า เช่น เอกสารแนะนำตัวผู้สมัครที่มีความผิดพลาดหรือไม่ตรงกับความเป็นจริง เพื่อไม่สร้างความสับสนแก่ผู้ใช้สิทธิเลือกตั้ง
4.กกต. ต้องอำนวยความสะดวกให้กับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการเลือกตั้ง รวมถึงแก้ไขปัญหาข้อร้องเรียนต่าง ๆ อย่างระมัดระวังและมีประสิทธิภาพ เพื่อสร้างความเชื่อมั่นแก่ประชาชนว่า กกต. จะทำหน้าที่เพื่อให้มีการเลือกตั้งที่บริสุทธิ์ยุติธรรม
5.สื่อมวลชนต้องช่วยส่งเสริมการทำงานของ กกต. โดยการช่วยประชาสัมพันธ์และสร้างความเข้าใจแก่ผู้มีสิทธิเลือกตั้งเกี่ยวกับกฎระเบียบและวิธีการลงคะแนนเสียงในการเลือกตั้งครั้งนี้
6.ประชาชนควรเร่งศึกษาและทำความเข้าใจเกี่ยวกับกติกา ระเบียบ และวิธีการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งในครั้งนี้จากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ เพื่อไม่ให้เสียสิทธิของตน ทำบัตรเสีย หรือทำผิดกฎหมายการเลือกตั้ง รวมถึงต้องช่วยกันสอดส่องความผิดปกติต่าง ๆ เพื่อไม่ให้มีการกระทำผิดกฎหมายการเลือกตั้ง หากมีข้อสงสัยหรือข้อร้องเรียนใดเกี่ยวกับการเลือกตั้งควรแจ้งแก่ กกต. ให้ตรวจสอบโดยเร็ว
